Werken aan positieve groepsvorming juist in de eerste weken en maanden van het schooljaar levert jouw studenten en jou als docent veel op. Men zegt ook wel dat je de herfstvakantie al redelijk met een klas kunt werken en daarna de vruchten plukt van de energie die je er daarvoor in hebt gestopt. Het kiezen van de juiste kennismakingsvorm, hoe consequent je bent geweest in je groepsregels en hoe je bewust de groep ruimte hebt gegeven elkaar te verkennen. In dit blog licht ik toe wat je als docent per fase kunt doen om een fijne en positieve groep en werksfeer te krijgen met jouw studenten.

De theorie kende je misschien al van Tuckman (1965) en Tuckman en Jensen (1977). Het beschrijft hoe een groep mensen samen een proces doorloopt in hun manier van samenzijn en samenwerken.

Hier kunnen we ook mooie lessen uithalen voor het onderwijs. Nu gaat Tuckman ervan uit dat de fasen zoals in de afbeelding weergegeven achtereenvolgens worden doorlopen. We zien echter dat in een klas, zeker wanneer de samenstelling wel eens verschilt, sommige fasen opnieuw voorbij komen. We doorlopen de fasen en de praktische aanpak die jij als docent kunt hanteren.

Formingtuckman groepsvorming

Centraal in deze eerste fase waarin de studenten (weer) naar school komen staat het leren kennen van elkaar. Voor de studenten is het belangrijk om van jou duidelijkheid te krijgen over hoe het er sociaal en voor jouw vak aan toe gaat. Welke regels gelden er? Hoeveel en wat wordt er van de student verwacht? Ze zullen voorzichtig aftasten waar de grenzen liggen, ook onderling.

Tips:

  • Laat studenten dmv leuke werkvormen kennis met elkaar maken de eerste weken (klik hier voor mooie voorbeelden)
  • Laat studenten zoveel mogelijk samenwerken, liefst in verschillende samenstellingen
  • Toon als docent betrokkenheid, maar ook autoriteit
  • Geef de studenten inzicht in het programma, maar overspoel hen niet al met het jaarrooster, komende toetsen etc.

Storming

Bij de storming fase hoef je geen stormachtige situaties in de klas te verwachten. Maar de studenten zullen wel steeds meer de grenzen opzoeken. Als jij als docent consequent bent geweest in je omgangsregels in de klas, zullen de studenten vooral onderling de macht verkennen. Wie wint de discussies? Wie zit er altijd op de beste plek?

Tips:

  • Blijf consequent in je regels in de klas
  • Probeer je aandacht heel bewust te verdelen en niet alleen te schenken aan de “aandacht vragers”
  • Bied ruimte voor (inhoudelijke) discussie maar hou het kort en duidelijk
  • Varieer in werkvormen zodat je steeds beter weet wat goed aansluit bij je klas

 

 

Norming

De groep is nu al behoorlijk gevormd. De studenten ervaren een gevoel van erbij horen. Maar we verschillen natuurlijk van elkaar en er moet voldoende ruimte zijn voor ieder individu. De ongeschreven regels van de groep zijn aan het einde van deze fase wel duidelijk (soms ook in negatieve zin). De kunst is als docent voldoende ruimte te bieden voor ieders eigenheid en kwaliteiten in de groep.

Tips:

  • Bespreek de groep en hoe ze met elkaar omgaan, geef complimenten voor de positieve aspecten
  • Geef de groep een mooie uitdaging. Laat ze een gezamenlijk een challenge werken die pittig, maar haalbaar is.
  • Geef bij je werkvormen ruimte voor keuzevrijheid. In verwerking (presenteren, verslag, beeld) in instructie (zelfstandig, samenwerken, verlengd) en interesse (laat het onderwerp open voor eigen keuze)
  • Werk met expertgroepen om studenten de ruimte te geven zich te laten zien.

Performing

De groep kent elkaar in deze fase goed. Snapt elkaars gebruiksaanwijzing. Als het groepsproces positief en veilig is doorlopen kun je als docent lezen en schrijven met de groep. Ze weten immers precies wat ze kunnen verwachten en zijn dus vaker gemotiveerd. Om deze harmonieuze fase vast te houden kun het beste blijven investeren in je aandacht voor het groepsgevoel en ook persoonsgerichte feedback.

Tips:

  • Gebruik je individuele (mentor)gesprekken om te achterhalen of de student nog goed in de groep zit
  • Benoem regelmatig de kracht van de groep als geheel. “Wat goed dat jullie elkaar zo laten uitspreken”
  • Laat studenten nog regelmatig met verschillende studenten samenwerken. Deel ze in op alfabet, lengte of lievelingsfilm. Of gebruik een rad van fortuin (www.wheelofnames.com)
  • Behoud de motivatie door veel keuzevrijheid te geven aan de student individueel en als groep.